حمام گپ

• حمام بزرگ

حمام بزرگ که در گویش لُری به آن «حَمُومِ گپ» (Hamome Gap) ‌گفته می‌شود، یکی از پنج یا شش گرمابه‌ی عمومی شهر خرم‌آباد می‌باشد که در طول چند قرن اخیر، مورد استفاده‌ی مردمان این دیار قرار گرفته است.

از روی برخی از شواهد، خصوصاً سبک معماری، نقشه و پیوستگی ساختمان آن با ابنیه‌ی اطراف، می‌توان گفت که از آثار دوران صفویه می‌باشد.

واژه‌ی «گَپ» (Gap) در گویش مردمانِ لُرزبان در معنای «بزرگ» است. گمان می‌رود بناهایی که با این عنوان، از سده‌های پیشین در شهر خرم‌آباد بر جای مانده‌اند (مانند حمام گَپ، میدان گَپ، پُل گَپ و گرداب گَپ)، در یک دوره‌ی واحد و توسط حکومت وقتِ آن دوره، ساخته شده باشند.

بر این اساس و از آن‌جایی که ساختمان پُل و گرداب گَپ، به علیمردان خانِ والی (متوفی به سال ۱۱۵۱ قمری) نسبت داده شده، این احتمال وجود دارد که حمام گَپ نیز در نیمه‌ی اول قرن دوازدهم هجری و به دستور این والی لُر، ساخته و یا بازسازی شده باشد.

این گرمابه، یک بار در اوایل عصر قاجاریه، توسط یکی از سرکردگان لرستان به نام حسین خان ساکی مرمت شد و به همین دلیل، قریب به یک قرن با نام «حمام حسین خان» شناخته می‌شد.

• کاربری حمام

حمام بزرگ که در گذشته با عنوان «حمام بازار» نیز شهرت داشته، آخرین بخشِ بازمانده از بازار کهنه‌ی شهر خرم‌آباد (از قبیل مسجدِ بازار، قیصریه، کاروانسرا، تیمچه و راسته‌ها) می‌باشد.  در قرون گذشته، ساختن بازار اصلی هر شهر بر عهده‌ی حکومت محلی آن شهر بوده است. سازندگان بازارها موظف بودند که در بافت پیوسته‌ی بازار، مکان‌هایی را برای ساخت مسجد و حمامی مخصوص بازاریان در نظر بگیرند.

البته این اختصاص به آن معنا نبود که دیگر افراد شهر نمی‌توانند از این حمام‌ها استفاده کنند؛ ولی از آن‌جا کهبیشتر جمعیت شهرها را بازاریان تشکیل می‌دادند، وجود حمامی در مرکز بازار، برای دسترسی روزانه‌ی کسبه، ضروری به نظر می‌رسید. حمام بزرگ نیز چنین کاربری‌ای را در ساختار شهری خرم‌آباد بر عهده داشته است.

• ساعات کار

حمام بزرگ معمولاً از یک ساعت پیش از اذان صبح تا طلوع آفتاب مخصوص آقایان و پس از آن تا ابتدای عصر، مخصوص بانوان بوده است. از هنگام عصر نیز تا زمان غروب آفتاب، آقایان فرصت داشتند تا به حمام بروند.

کسانی که در حمام کار می‌کردند، از حمامی (مسئول حمام) گرفته تا دلاک (کیسه‌کش)، رگ‌زن، سلمانی، مشت‌ومال‌چی و… در طول این سه شیفت و متناسب با جنسیت مشتریان، عوض می‌شدند.

• تغییر کاربری

این اثر ارزشمند، در دهه‌ی هشتاد خورشیدی توسط میراث فرهنگی از ملکیت شخصی خارج شد و جهت مرمت، در اختیار آن سازمان درآمد. حمام بزرگ در تاریخ ۱۷ خردادماه سال ۱۳۷۸ خورشیدی و با شماره‌ی ثبت ۲۳۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است

 آدرس و شماره تلفن :

http://gapcomplex.ir

لرستان شهرستان ، خرم­ آباد ، بازار سنتی میدان گپ حمام تاریخی گپ